Een open brief. "Waarom wordt ons het zwijgen opgelegd?"

Het was zaterdag 1 augustus 2020, ik was net klaar met werken toen ik kennis nam van een bericht op sociale media. Een update over de huidige situatie en aantal besmettingen betreffende het virus Covid-19 in de gemeente Houthalen-Helchteren. Een gemeente waarin ik net als vele andere ben opgegroeid. Een Limburgse mijngemeente rijkelijk gekleurd door mensen met verschillende migratieachtergrond. Diversiteit typeert deze gemeente en daar ben ik zeer trots op. Het bericht dat ik te zien kreeg was helaas gewikkeld in een kleedje van racisme. De boodschap was een goed verbloemde veralgemening, specifiek gericht naar de Italiaanse, Spaanse, Marokkaanse en Turkse gemeenschap van Houthalen-Helchteren. ‘Dog whistling’ is de juiste term. Het gaat hier eigenlijk over een zoveelste uithaal, vandaar ook deze open brief.

Ook wij maken deel uit van ‘hier’

Ik kan u niet omschrijven hoe zwaar mijn lichaam aanvoelt. De druk in mijn borstkas die ik gisteren voelde, en zelfs nu op het moment dat ik dit schrijf. En nee, het wordt niet veroorzaakt door het virus Covid-19. Wel door virussen genaamd: racisme, discriminatie en etnische profilering. Ik was gelukkig niet de enige die hiervan schrok, verschillenden hebben zich online uitgesproken dat ze niet opgezet zijn met de ongelukkige woordkeuze en onprofessionele manier van communicatie. De frustratie en woede nam ik in mij op, samen met een goede vriend en nog wat sympathisanten kroop ik in mijn pen en wierpen we onze kritische blik op de situatie. Als individuen die mensenrechten hoog in het vaandel dragen en in het achterhoofd houdend dat taal nooit onschuldig is. Zwijgen staat gelijk aan akkoord gaan. In de hoop om gehoord te worden..

De gebruikte argumenten die wij te horen kregen, tarten eigenlijk al onze verbeelding. Argumenten gebaseerd op stereotypes, ‘deze gezinnen hebben vanuit hun cultuur een ander sociale manier van omgang’. De gemeenschappen waar het virus circuleert overtreden de regels omdat het ‘cultureel gebonden is’. Omdat zij niet geassimileerd zijn naargelang de Vlaamse cultuur (wat deze ook mag zijn), vormen zij een groter besmettingsgevaar voor de inwoners van Houthalen-Helchteren. Ik kan jullie zeggen, beste politici en sympathisanten, dat veel gezinnen met een Italiaanse, Spaanse, Marokkaanse en Turkse achtergrond de genomen maatregelen ook nauwgezet opvolgen. Er was zelfs in het begin van de epidemie een verschil in snelheid wat waakzaamheid bij de Italo-Belgische gemeenschap betreft, dit omdat velen nog in contact staan met familieleden, vrienden en kennissen in het land van herkomst, Italië. Toen Italië in de greep was van horrorscenario’s ‘in het falen en overbelasting van de medische sector’ waren de noordelijke Europese landen nog in bewustwording.

‘Ik heb mijn moeder lange tijd niet gezien! Hoe denkt u dat ik mij voelde bij het terugzien en haar niet mocht vastpakken? Dat ik bang was mijn grootouders te bezoeken en hun niet wou blootstellen aan een onzichtbaar gevaar? Dat mijn moslimvrienden familiale feestelijke gelegenheden in de koelkast hebben mogen steken en feesten als Pasen waar  familie een centraal rol heeft niet hebben kunnen plaatsvinden? Vrienden die elkaar al maanden niet meer hebben gezien, omdat ze bang zijn voor de gezondheid van hun gezin?’ Na het delen van dit gezamenlijk leed waar iedereen slachtoffer van is geworden, krijgen we te zien hoe de verschillende gemeenschappen (ook de gemeenschap waarvan wij deel uitmaken) publiekelijk aan de schandpaal worden genageld en bijna als oorzaak worden benoemd in het verspreiden van een virus als Covid-19. "En hoe dan?" hoor ik u denken. Wel, simpelweg door de racistische ondertoon goed te verbergen. 

Een ander argument dat werd gebruikt was dat de gegeven cijfers een feitelijk en objectief middel zijn om het probleem te bespreken, nochtans is het louter een cijfer. Enkel dat. Een cijfer, dat op verschillende manieren kan worden geïnterpreteerd, heeft veel meer nuance nodig dan wat u ons heeft gegeven. Hoe is het mogelijk dat er zo onprofessioneel wordt omgesprongen met taal? Dat geeft mij vooral de indruk dat dit geen fout was, maar eerder een bewuste zet met een politiek doel in het achterhoofd. Zeker als we met ons allen beginnen te beseffen dat u een bagage meedraagt van communicatiestudie en overheidsmanagement, gekoppeld aan vijftien jaar ervaring. Dit was dus wel een bewuste uithaal, een zoveelste vorm van ‘dog whistling’.

Een derde argument was dat de plaatselijke actoren op het werkveld deze cijfers nodig hebben om zo verdere verspreiding tegen te kunnen gaan binnen de gemeenschap. Dit wijst vooral op een gebrek aan kennis en expertise. Een vereiste competentie weliswaar wanneer we spreken over een beleid op lokaal niveau: beleidsmakers en politici in onze gemeenteraad, ‘de oppositie’.

Zodra individuen deel uitmaken van gemeentelijke adviesorganen dragen ze de verantwoordelijkheid om de burgers te vertegenwoordigen en te beschermen (en tevens op elk werkveld die in de gemeente Houthalen-Helchteren actief is). De verantwoording ligt erin dat er gestreefd wordt naar een open communicatie, maar wanneer we een poging deden om openlijk in debat te gaan, blokte u ons af. Bij een vriend ging u zelfs in een privégesprek verder en had u het over een bezorgdheid dat hij zichzelf niet populair maakte door dit zo openlijk in vraag te stellen. Nu moest het toevallig ook nog lukken dat hij niet deelneemt aan populariteitwedstrijden (humor). Niet alleen hij of ik, maar ook de vele andere stemmen die hun frustratie uitten over deze manier van communiceren werden niet beantwoord. Tot zover een eerlijk debat en open communicatie. Feiten en argumenten werden in het belachelijke getrokken. Zelfs uw collega’s oppositieleden/gemeenteraadsleden hadden weinig inhoudelijk bij te brengen en raakten overduidelijk gefrustreerd door de vele vragen die er waren over de schrijfwijze waarop deze post gecommuniceerd werd. En de inwoners van de verschillende gemeenschappen die bedenkingen hadden over de schrijfwijze en woordkeuze werden afgeschilderd als iets marginaals en/of crimineel.

Een schending van onze rechten als democratische burgers

Als democratische burgers hebben wij het recht om het beleid en de oppositie met een kritische tong te benaderen. Sterker nog: het is onze plicht om dit te doen. U was daar gisteren tot ergernis getuige van; men durfde zich te verzetten tegen een zoveelste manier van etnische profilering, polarisatie, praktijken als populisme, het ‘blame the victim’ verhaal dat nu al meermaals terugkeert. Met sterke argumenten wisten we elk tegenargument te weerleggen, maar onze stem werd abrupt onderbroken. Zowel mijn goede vriend als ik én andere mensen met een kritische stem werden geblokkeerd en onze stem werd ons ontnomen. De originele post met onze discussie werd in alle discretie verwijderd. Bewijsmateriaal met één klik weggeveegd, alsof er nooit iets was gebeurd. Opnieuw een slag niet alleen in ons gezicht, maar ook in het gezicht van de vele gemeenschappen die een zoveelste vorm van onrecht mogen ervaren in Houthalen-Helchteren.

Ons politiek recht en recht op spreken, een democratisch recht nota bene, werd zo van ons ontnomen. Ons recht om ons politiek te engageren en een kritische mening/bedenking te maken werd zo de kop ingedrukt. Een verontrustend signaal in een democratische samenleving als die van België, in een zo warm Vlaanderen, groen Limburg en gastvrije gemeente Houthalen-Helchteren. Dergelijk gedrag typeert onze democratie niet, maar eerder een autoritair regime waar kritiek en bedenkingen niet worden getolereerd. Een signaal dat blijkbaar wel vaker terugkomt in de gemeente Houthalen-Helchteren.

Heel wat kritische burgers worden gecriminaliseerd, in het verdomhoekje geplaatst en gemarginaliseerd. De woorden, signalen en boodschappen die ze naar buiten brengen, worden ontkracht met drogreden en bedrieglijke argumentaties om zo de geloofwaardigheid van die individuen in een negatief daglicht te plaatsen. Soms is het goed dat bepaalde situaties zich voortdoen. Want in een samenleving waarin het gewoon wordt om een mondmasker te dragen, dreigen andere maskers eindelijk af te vallen. Het onrecht en het verschil in privileges van mensen is zorgwekkend, en de vele verschillen worden zichtbaar! Een tsunami aan verontwaardiging duwt de mensen recht in de armen van radicalen. En in plaats van de oorzaken te benoemen en samen te zoeken naar duurzame structurele oplossingen om de samenleving mooier en beter te maken, speelt men paniekvoetbal en worden lokale politici een verlengstuk van dat extreme.

We gaan even terug naar het inhoudelijke van de tekst. Er werd gesproken over een groep mensen die actief zijn op een bedrijf (Centrum-Zuid), een ploegsport en een speelpleinwerking (Helchteren). En dan waren er een paar gevallen bij Italiaanse, Spaanse, Turkse en Marokkaanse gezinnen. Waarom is de identiteit zo belangrijk? Waarom is het belangrijk om mensen zo te benoemen? Heeft dit een structurele oplossing teweeg gebracht? Als je spreekt vertrekkende vanuit een bezorgdheid doe je er alles aan om deze mensen in alle discretie te helpen. Zij die deel uitmaken van de samenleving, onze samenleving, en straks al vier generaties lang aanwezig zijn in een gemeente als Houthalen-Helchteren. Waarom wordt er bij een virus als Covid-19 in zulke termen gesproken en als het over een mooi succesverhaal gaat over ‘Belgen, Vlamingen, Limburgers, Houthalenaren, buren,... Waarom wordt er niet gesproken in termen die ons verbinden? Waarom spreken we niet over bruggen en steunpilaren die de meest kwetsbare in onze samenleving ondersteunen en mensen van punt A naar punt B wegwijs maken. En graag eindigen wie hier met de vraag, waarom?

Het einde is nog niet in zicht

De titel ‘het einde is nog niet in zicht’ heeft meerdere betekenissen. Hoewel mijn boodschap hier eindigt, ga ik een versnelling hoger. Nee, wij gaan een versnelling hoger! Men noemt mij moedig omdat ik dit bespreekbaar maak. Mensen uiten hun respect. Maar eerlijk gezegd, de gedachte dat vele anderen in onze samenleving dit onrecht dagelijks moeten meemaken, breekt vooral mijn hart. Het vergroot mijn respect voor hun. Zij die, ondanks de vele stormen die ze dagelijks trotseren, er nog steeds in slagen terug overeind te klimmen met als enige doel "doorgaan en verderzetten". Hun veerkracht is datgene wat mij moed geeft om te blijven tegenspreken en om mezelf nog meer te verdiepen in de uitdagingen waarmee we worstelen in deze samenleving. Samen met hun en al de anderen blijf ik vechten tegen dit onrecht.

Het einde van deze brief is in zicht, en het zicht op iets nieuw is misschien geboren. Als afsluiter geven we u graag nog enkele verbeterpunten voor de toekomst. Denk na alvorens u iets online post (laat het desnoods eerst even nalezen), wees hoffelijk en respectvol, en houdt in uw achterhoofd dat we allen het recht hebben om ons politiek te engageren. Gelieve hiermee rekening te houden alvorens u anderen de mond probeert te snoeren.