Recht op vrijheid van meningsuiting(?) De rol van extreemrechts

Dag beste lezers

Vandaag ga ik het hebben over ons ‘recht op vrijheid van meningsuiting. Een onderwerp dat niet zomaar uit de lucht is komen vallen, maar toch wel degelijk een dieper liggende betekenis heeft (deze betekenis komen we verder in de tekst opnieuw tegen).

Vanaf vndg zal ik ook niet meer “politiek neutraal” handelen. Politiek is namelijk een strijd, en met een neutrale houding kan ik mijn stellingen of uitspraken weinig kracht geven om een standpunt te maken. Ntrlk doe ik wel mijn best om de inhoud zo objectief mogelijk te houden voor jullie.

Without further ado, laten we eraan beginnen!

Wat is het ‘recht op vrijheid van meningsuiting’?

We zijn allemaal wel bekend met dit recht, maar wat is het nu precies? Een concrete definitie gaat als volgt: ‘vrijheid van meningsuiting is de vrijheid van burgers om hun overtuigingen kenbaar te maken, zonder voorafgaande controle door de staat’ (“Recht op vrijheid van meningsuiting”, z.d., z.p.). Concreet wil dit zeggen dat we in België (en ntrlk op enkele andere plaatsen in de wereld, maar ik beperk me vndg tot dit landgebied) mogen zeggen wat we willen zonder dat de staat ons eerst moet controleren. Maar dit recht is niet absoluut, wat wil zeggen dat er wel degelijk beperkingen zijn. Net hierover wil ik het met jullie vndg over hebben.

De beperkingen van het recht op vrijheid van meningsuiting

Dit recht wordt door de wet beperkt:

-          In het belang van de rechten of goede naam van anderen

-          In het belang van de nationale veiligheid

o   Denk hierbij aan de bescherming van de openbare orde, de volksgezondheid of de goede zeden (fatsoenlijk blijven)

o   Dit is vooral in het belang van een democratische samenleving.

-          Het aanzetten van discriminatie, rassengeweld en haatzaaien tegenover anderen

(“Vrijheid van meningsuiting”, z.d., z.p.).

De lijst van beperkingen lijkt wel vrij kort, maar er is wel degelijk nood aan een wettelijk kader om burgers te sanctioneren wanneer hun uitspraken in strijd zijn met deze beperkingen. Een goed voorbeeld hiervan, is het openlijk ontkennen van de holocaust.

Tegelijk is de wet niet de enige manier om dit recht te beperken. We leven in een samenleving waarin we ‘sociale controle’ bij elkaar uitvoeren. Dit betekent dat we elkaar op de vingers tikken zodra ons gedrag niet overeenkomt met “de algemene regels” (het niet dragen van een masker in de winkel en daarop aangesproken worden, is een vorm van sociale controle).

Zoals jullie zien wordt ons recht op vrijheid van meningsuiting wel degelijk beperkt, en maar goed ook. Dit recht is onlosmakelijk verbonden met de huidige democratie, en geeft ons de vrijheid om informatie met elkaar uit te delen en in discussie te gaan met elkaar. Toch komt dit recht, of de beperking daarvan, meer en meer ter sprake op sociale media en binnen de politiek. Vooral extreemrechtse groeperingen en politici roepen steeds vaker dat hun rechten geschonden worden. We gaan hier verder op in.

Extreemrechts en het recht op “vrijheid” van meningsuiting.
Een (bewuste) tactiek: extreemrechts als slachtoffer

Zoals eerder aangetoond zijn er regels verbonden aan de vrijheid om onze mening te verspreiden. Een concreet voorbeeld vinden we terug bij de schorsing van de twitteraccount van Schild & Vrienden. Dries Van Langenhove reageerde hier fors op met het idee dat “iedereen met migratiekritische mening het zwijgen opgelegd” worden (“Twitter schorst account Schild & Vrienden, Van Langenhove: “Iedereen met migratiekritische mening het zwijgen opgelegd””, 10 juli 2020, z.p.). Deze actie van Twitter past in de jacht op extremistische pagina’s of profielen die als doel hebben om racistische/discriminerende/haatzaaiende boodschappen te verspreiden. In een zekere zin zou je dus kunnen zeggen dat Twitter de rol opneemt van de wetgever, omdat het verspreiden van deze boodschappen in strijd is met één van de beperkingen van het recht op vrijheid van meningsuiting.

Maar Van Langenhove en extreemrechtse aanhangers zijn niet gediend met deze sanctie. Sterker nog, ze zijn nu het slachtoffer geworden omdat ze hun “mening” niet mogen zeggen. Dit is een bewuste politieke tactiek die overigens ook zeer doeltreffend is. Als slachtoffer krijgen ze medelijden van hun aanhangers, en dat is nodig om ze aan hun kant te houden en ze af te leiden van hun ware bedoelingen.

Deze manier van politiek handelen heeft nog een ander pervers effect: mensen identificeren zichzelf zo sneller met extreemrechts. Het recht op vrijheid van meningsuiting vindt iedereen wel belangrijk, daar bestaat volgens mij geen twijfel over, maar nu worden we ineens geconfronteerd met de beperkingen ervan (zeker in deze digitale tijdperk waarbij we anoniem onze mening kunnen verspreiden zonder daarvoor afgerekend te worden). Dit vindt niet enkel gehoor bij extreemrechtse stemmers, maar ook bij anderen die zo sympathie krijgen voor extreemrechts. Het gevaar bestaat erin dat extreemrechts zo minder zwaar wordt afgestraft door het publiek vanwege hun racistische uitspraken die aanzetten tot haat en geweld, wat maakt dat racisme zo genormaliseerd wordt (het wordt “normaal” om racistische uitspraken te doen). Nochtans beste mensen, is dit wel degelijk wettelijk en ethisch niet oké wanneer deze aanzet tot haat en geweld!

Het valt trouwens ook meer en meer op dat men snel grijpt naar de “ik heb recht op vrije meningsuiting”-kaart wanneer men kritiek uit op iemand anders zijn/haar mening (die kaart heb ik wel vaker tegen mij gekregen). Nochtans hoort het geven van kritiek of een mening op iemand anders zijn/haar mening bij het recht op vrijheid van meningsuiting. Een verklaring voor dit fenomeen geef ik verder in de tekst.

Taal en politiek: onopgemerkt racisme?

In een vorige paper beschreef ik hoe taal niet neutraal is. Vndg maak ik opnieuw gebruik van deze uitspraak om mijn punt te illustreren.

Oké, we weten ondertussen dat het verspreiden van haatdragende boodschappen en aanzetten tot geweld (wat racistische opmerkingen zo goed als altijd doen) wettelijk verboden is. Hoe slaagt een politieke partij er dan in om hun boodschappen te verspreiden zonder daarbij de wet expliciet te overtreden? Simpel, verpak je boodschap in mooie woorden. Men vergeet vaak dat politici een heel team achter hun heeft staan die constant actief zijn online, op zoek naar wat er zich afspeelt op het digitale netwerk, de gebruikte woorden en hashtags, actieve volgelingen, etc. Deze data wordt verzameld en gebruikt om hele speeches, uitspraken en propaganda te ontwikkelen die het online volk aanspreekt. Elke politici maakt hier gebruik van, en hoe rijker de partij of vertegenwoordiger, hoe meer propaganda. Een voorbeeld? Uit een onderzoek van Apache blijkt dat de partijen N-VA en Vlaams Belang samen meer dan 82 miljoen euro uitgeven aan propaganda in de periode 2009-2019. Een bedrag dat veel hoger ligt dan bij andere partijen, met als gevolg dat de politieke strijd minder inhoudelijk is en zich vooral focust om de kiezers te overtuigen om op hun te stemmen (Cochez, & Walraven, 7 juli 2020, z.p.).

Politici gaan dus op zoek naar de juiste woorden om bij het juiste publiek van zich te kunnen laten horen. Woorden of uitspraken zoals ‘vluchtelingen, ‘terreur’, ‘echte Vlaming’, etc. worden zorgvuldig gekozen in de juiste omstandigheden om bepaalde gevoelens bij het online volk op te roepen. Gooi er ook enkele wetenschappelijke woorden in, en je hebt een perfecte kritische mening die op het eerste zicht voldoet aan de juiste voorwaarden. Je moet al echt op je hoede zijn bij elke politieke uitspraak, want je wordt sterk beïnvloedt zonder dat je dit doorhebt. Ik zie veel vrienden online die, zonder dat ze het doorhebben, extreemrechtse uitspraken doen of delen zonder dat ze er zich bewust van zijn. Ze verspreiden zo ook hun boodschap, en extreem rechts slaagt er zo in om de online bevolking te radicaliseren.

Het ondermijnen van kritische opmerkingen/bevindingen

‘ik heb u toch nx gevraagd’, ‘alee, de echte Belg mag zich weer niet uitspreken’, ‘zijn ze daar weer met hun traantjes’,… Herkent u deze uitspraken? Sommigen onder jullie zullen deze wel vaker gehoord hebben, of mss zelf gebruikt hebben. Ook dit wordt door extreemrechts gebruikt om andere (kritische) opmerkingen te verzwakken zonder het gebruik van sterke of juiste argumenten. De geloofwaardigheid van de gegeven kritiek wordt zo sterk ondermijnt, en heeft als nut het onderdrukken van andermans mening. Oei? Maar extreemrechts ziet zichzelf toch als slachtoffer, hoezo onderdrukken zij dan anderen het recht op vrijheid van meningsuiting? Ook dit is een tactiek die gebruikt wordt om hun boodschappen sterker te laten uitkomen, ook al klopt dit objectief gezien niet. Zolang je je tegenstanders maar kan verpletteren, dat is het ultieme doel van deze groepering. Een tactiek die het online volk ook steeds meer gebruikt als ze extreemrechtse propaganda delen of racistische opmerkingen geven. Op deze manier beschermen ze zichzelf, maar verspreiden ze onbewust haatdragende boodschappen door.

Afsluiter

Proficiat beste lezer, je hebt het einde van mijn kleine experiment bereikt. Hou je aandacht nog even vast voor de conclusie van dit verhaal.

1.       We hebben allemaal de vrijheid om onze mening te geven, mits beperkingen.

2.       Recht op vrijheid van meningsuiting hoort bij onze democratie, en is bedoeld om informatie met elkaar te delen en openlijk te kunnen discussiëren.

3.       Extreemrechts misbruikt dit recht om zich bewust als slachtoffer te gedragen, en zo aan populariteit te winnen.

Peace!

 

Bronnenlijst

Cochez, T., & Walraven, J. (7 juli 2020). 82 miljoen voor Vlaams-nationalistische propaganda-oorlog. [Onderzoek]. Apache. Geraadpleegd op 15 juli 2020, via https://www.apache.be/2020/07/07/82-miljoen-euro-voor-vlaams-nationalistische-propaganda-oorlog/?fbclid=IwAR0dSTYf_K84OJELwHZe-ISVmSi0biDjK8r_nnLwCkzRtays17rlXsALNGc

KV. (10 juli 2020). Twitter schorst account Schild & Vrienden, Van Langenhove: “Iedereen met migratiekritische mening het zwijgen opgelegd”. [Artikel]. HLN. Geraadpleegd op 15 juli 2020, via https://www.hln.be/nieuws/binnenland/twitter-schorst-account-schild-vrienden-van-langenhove-iedereen-met-migratiekritische-mening-het-zwijgen-opgelegd~a8efb7df/?fbclid=IwAR0JiZ6Svg6RqOySmYNq5dXNi0aP9dCTOf7XdK32CeCraDtsZCLmvPmc0-Y

Vrijheid van meningsuiting (z.d.). Geraadpleegd op 15 juli 2020, via https://www.amnesty.nl/encyclopedie/vrijheid-van-meningsuiting

Vrijheid van meningsuiting (z.d.). Geraadpleegd op 15 juli 2020, via https://nl.wikipedia.org/wiki/Vrijheid_van_meningsuiting#Een_%22recht_om_te_beledigen%22?