Het verschil tussen politiek links en rechts deel 1

We worden bijna dagelijks heen en weer geslagen tussen links en rechts. Vooral online krijgen we het ene propagandabericht na de andere voor onze neus geserveerd met zelden enige nuance. Deze berichten focussen zich voornamelijk ook op het culturele van hun partij waarbij het soms zo ver gaat dat etnische groeperingen tegen elkaar worden uitgespeeld. Inspelen op de gevoelens van de bevolking is hierbij het perfecte wapen die wordt gebruikt om aan populariteit te winnen. Maar waar staan deze partijen eigenlijk voor op economisch gebied? Hoe kijkt links naar de indeling van de arbeidsmarkt? Welke positie neemt rechts in over armoede? Dit zijn slechts twee voorbeeldvragen waar weinig mensen een duidelijk antwoord op kunnen geven. Je zou nochtans toch verwachten dat de bevolking weet waarvoor ze stemmen? Het lijkt erop dat slechts een kleine groep echt weet waar deze politieke stromingen voor staan, wat maakt dat een groot deel van de bevolking blindelings een politieke stroming of partij volgt puur en alleen vanwege hun culturele visie, maar totaal geen idee heeft welke gevolgen dit kan hebben voor hun sociaaleconomische leefsituatie.

Bij het schrijven van de vorige zin stroomde toch wel een zekere bezorgdheid over me heen. Ik ken verschillende individuen en gezinnen die gediend zouden zijn met een meer linkse economie, maar toch zweren bij rechts. Zonder dat ze er zich bewust van zijn stemmen ze eigenlijk voor het invoeren van bepaalde maatregelen die negatief zullen zijn voor zichzelf en anderen in een soortgelijke leefsituatie. Het is net daarom dat ik een poging doe om het politiek spectrum zo objectief mogelijk in kaart te brengen zodat jullie de nodige informatie ter beschikking hebben om eens stil te staan en meer te weten te komen over de politiek.

Het politiek spectrum: links en rechts, conservatief en progressief, en het (neo)liberalisme?

Het is belangrijk om het idee van politiek links en rechts in zijn geheel te bekijken, zo krijgen we het nodige inzicht om het politieke speelveld beter te begrijpen. Ik maak gebruik van het politiek spectrum om dit te illustreren. Het politiek spectrum deelt politieke partijen in naargelang hun standpunten (links of rechts) en of ze in het algemeen conservatief of progressief zijn. Hieronder zie je hoe deze structuur er uitziet:

                                     

Een vrij eenvoudig schema zou je denken, maar voor dit onderwerp vind ik het wel meer dan voldoende. In dit schema kan je politieke partijen indelen naargelang hun politieke standpunten. Hoe dichter naar het centrum, des te meer centrumgericht een politieke partij zal zijn. Hoe verder naar buiten, des te extremer.

Ik hoor jullie al denken: ‘maar wat is nu het verschil tussen links en rechts?’ Wel, het politiek speelveld is sterk afhankelijk van de context en varieert doorheen de tijd. Een duidelijke definitie om deze twee uitersten te kunnen beschrijven ligt dus niet voor handen, maar ik doe mijn best om twee duidelijke definities aan jullie voor te schotelen.

Politiek rechts wordt getypeerd door een sterke focus op de kapitalistische uitbouw van de economie. Bedrijven en ondernemingen moeten de vrijheid krijgen om hun positie binnen in de samenleving op te eisen zodat de plaatselijke arbeidsmarkt verder kan uitgroeien en op deze manier meer jobs kan creëren. Dit moet bewerkstelligd worden door bedrijven aan voordelige belastingtarieven te onderwerpen en een kader te ontwerpen zodat werknemers zo flexibel mogelijk kunnen mobiliseren op de arbeidsmarkt. Het kapitalisme wordt, samen met het neoliberalisme, gezien als de enige manier om de economie te laten groeien, wat moet leiden tot een degelijke welvaart binnen de samenleving.
Verder wordt er sterk gefocust op het individueel gedrag, waarbij het individu zichzelf zoveel mogelijk moet behelpen op eigen kracht met zo weinig mogelijk ondersteuning door maatschappelijke instituties of het overheidsapparaat. Hierbij geldt de wet van de sterkste, waarbij rechten pas toegekend worden wanneer het individu zijn plichten heeft vervuld. In dit opzicht kan je zeggen dat politiek rechts vooral een pessimistisch mensbeeld heeft: het individu is een profiteur en moet terechtgewezen worden.
Politiek rechts wordt ook vaak gezien als conservatief, waarbij men verlangt naar de tijden van de traditionele samenleving. Vaste rollenpatronen waren toen de norm, tradities werden geëerbiedigd en religieuze waarden werden nagestreefd. Universele gelijkheid bestaat niet, enkel een natuurlijke elite.

Politiek links wordt getypeerd door zijn socialistische visie op de maatschappij. Bedrijven moeten de vrijheid krijgen om jobs te creëren, maar moeten onderworpen worden aan strenge voorwaarden. Werknemers moeten bijvoorbeeld kunnen werken onder goede werkomstandigheden, waarbij de vakbond als werknemersvertegenwoordigers erop toezien dat de werkgevers zich aan de gemaakte afspraken houden. In ruil daarvoor krijgen bedrijven de kans om zich te nestelen in een maatschappij met sterk uitgebouwde instituties zodat ze zichzelf makkelijker kunnen ontwikkelen.
Het kapitalisme wordt door politiek links als een bedreiging gezien omdat deze de werkende klasse uitbuit. Als antwoord hierop werd het socialisme in het leven geroepen: een sociaal stelsel dat de burgers in de maatschappij beschermt op collectief niveau wanneer iemand zich in moeilijkheden bevindt. Dit stelsel bestaat naast het kapitalisme om de werkende klasse te kunnen ondersteunen, met de sociale zekerheid als voorbeeld. Het motto is dat de grootste schouders de zwaarste lasten dragen, wat wil zeggen dat de sterken de zwakkeren ondersteunen. Politiek links heeft in dit opzicht vooral een optimistisch mensbeeld: “verander de omstandigheden, verander de mens”. We kunnen hieruit verstaan dat als je mensen laat leven in een universeel gelijke samenleving, ze ook het beste van zichzelf zullen geven. Herverdeling van het kapitaal door belastingen is een belangrijk politiek programmapunt.
Verder wordt politiek links ook vaak gezien als progressief of vooruitstrevend, waarbij het individu zelf zijn eigen rol, normen en waarden kan bepalen binnen de samenleving. Men streeft hierbij naar universele gelijkheid die vooral door maatschappelijke instituties moet worden gerealiseerd.

Met deze definities hebben jullie een beter idee over het politiek spectrum. Natuurlijk valt er veel meer te vertellen over politiek links en rechts en de standpunten die politieke partijen innemen. Voel jullie vrij om deze definities verder aan te vullen. Let wel, conservatief en progressief zijn niet exclusief voor links of rechts. Open VLD bijvoorbeeld kan je omschrijven als progressief rechts.

Het (neo)liberalisme

We bespraken net het politiek spectrum waarbij links/rechts en conservatief/progressief werd geïllustreerd en besproken. Maar waar past het (neo)liberalisme dan in? Het liberalisme kan zowel links als rechts worden beschouwd, afhankelijk van de context en de standpunten die een politieke partij hierover inneemt. Het neoliberalisme daarentegen heeft onze samenleving sterk veranderd sinds de jaren 80-90, met alle gevolgen van dien. Hieronder geef ik jullie meer inzicht over dit onderwerp.

Het klassieke liberalisme slaat vooral op individuele vrijheid. Men is vrij om zelf te kiezen welke weg ze willen inslaan, hoe ze hun leven willen invullen, welke politieke keuze ze willen maken, etc. Het is de taak van de overheid om ervoor te zorgen dat zijn burgers vrij zijn om zichzelf te kunnen ontwikkelen, zonder dat ze te veel in de weg gelegd moeten worden. Het neoliberalisme is een nieuwere vorm van het liberalisme. Deze vond vooral zijn ingang wereldwijd na de crisissen in de jaren 70. Wereldleiders waren genoodzaakt om nieuwe manieren uit te zoeken om ervoor te zorgen dat de economie nog kon draaien, om alles betaalbaar te houden. Thatcher (UK) en Reagan (US) kwamen met het neoliberalisme op de proppen met de woorden: ‘there is no alternative’, er is/was geen ander alternatief.

De bedoeling van het neoliberalisme is dat de overheid grotendeels zijn macht moet afstaan ten gunste van de economie. Concreet wil dit zeggen dat bedrijven en banken zoveel mogelijk vrij spel moeten kunnen krijgen op de vrije markt, zonder bemoeienis van de overheid. De overheid moet wel een kader creëren waarin deze vrije markt kan plaatsvinden. Economisch gezien krijgen we de volgende voorstelling:

•          Vrijheid van ondernemen
• Bijvoorbeeld: het opstarten van een eigen bedrijf/werken als
• Organisatie van de markt door een “onzichtbare hand”
• De onzichtbare hand is eigenlijk een effect van een economische markt die zichzelf regelt, ofwel de vrije markt. Elke ondernemer op de markt moet hun eigenbelang nastreven zonder gestoord te worden door de overheid. Op deze manier zou er een sterke welvaart gecreëerd kunnen worden waar iedereen van mee zou kunnen genieten.
• Werking van de markt mag niet verstoord worden door overheidsregels.
• Dit sluit aan bij de “onzichtbare hand”. Om maximale vrijheid te kunnen garanderen voor ondernemers mag de overheid zich amper bemoeien of regels opstellen die het hun bemoeilijkt om met elkaar te kunnen concurreren. Dit zou moeten leiden tot meer innovatie en welvaart.
• Stimuleren van onderlinge competitie en concurrentie
• Ondernemers moeten met elkaar kunnen concurreren, wat moet leiden tot innovatie en een groeiende markt.

Deze redenering moet leiden tot meer werkgelegenheid. Het neoliberalisme zou een einde maken aan de werkloosheid omdat elk individu efficiënt moet zijn en zijn steentje moet bijdragen. Het uiteindelijke doel is dat een kleine groep sterke ondernemers zo rijk moeten worden, zodat er overschotten van hun rijkdom zal neervallen op degenen onder hun. Op deze manier moet de algemene welvaart in het land kunnen groeien.

Kanttekening

Er valt veel meer te vertellen over het neoliberalisme, maar ik wil, als een sociaal linkse blogger, jullie graag een korte opiniestuk meegeven als kanttekening.

Het neoliberalisme heeft gezorgd voor een ware privatiseringsvloed in onze samenleving. Verschillende overheidsinstanties, zoals bpost en verschillende woonzorgcentra, werden ‘verkocht’ aan privéondernemers om de efficiëntie van deze instanties te verbeteren. We zien hier helaas de gevolgen van: verschillende werknemers werden ontslagen om de kosten zoveel mogelijk te drukken, nieuwe methodes werden ingevoerd om het werk zo “efficiënt” mogelijk te maken (waardoor de werkdruk een stuk intenser werd), en niet onbelangrijk: de prijzen voor deze diensten stegen fenomenaal. Vooral ouderen met een lager pensioen bijvoorbeeld kunnen hun laatste dagen niet meer in een kwalitatief rusthuis doorbrengen omdat dit te veel kost. Te weinig zorgpersoneel, hoge kostprijzen, slechte kwaliteit van het eten, etc. moeten de kosten zoveel mogelijk drukken om de winst zo hoog mogelijk te houden. Winst dat enkel en alleen goed is voor de privéondernemer.

Overdreven privatisering raakt de bevolking ook binnen de maatschappij, met de bedreiging van ons openbaar vervoer en de publieke ruimte. Bussen en treinen dreigen duurder te worden en er is steeds minder ruimte om ongestoord samen te kunnen komen. Jongeren hebben zo steeds minder ruimte om buiten te kunnen spelen en komen dan in opstand om hun plek op te eisen. De media speelt hier graag op in, helaas met weinig nuance over wat er echt aan de hand is. Volwassenen worden ook niet gespaard want het verlies aan openbare ruimte maakt dat ze moeilijker kunnen samenkomen, tenzij je het geld daarvoor hebt. Publieke manifestaties voeren wordt zo ook steeds moeilijker en moeilijker, want hoe kan je actie voeren op iemand anders zijn eigendom? Je zou zelfs kunnen zeggen dat dit een schending is van onze politieke rechten.

Last but not least, de vernietiging van onze solidariteit. De sociale zekerheid, een zeer belangrijke vorm van solidariteit, wordt sterk uitgehold en dreigt grote groepen van mensen rechtstreeks de armoede in te duwen. Onze sociale zekerheid is van collectief belang waarbij werknemers EN werkgevers hun bijdrage leveren om ervoor te zorgen dat de anderen binnen de samenleving met een sociaal risico gedekt kunnen worden en niet vervallen in de armoede (onder sociaal risico verstaan we kindergeld, ziekenkas, dop, zwangerschapsverlof, etc.). Het neoliberalisme vernietigt als het ware ons sociale vangnet door werkgevers steeds minder te laten betalen, met als gevolg dat iedereen steeds meer verantwoordelijk wordt voor zichzelf, dus ook als je te maken krijgt met een sociaal risico. Er wordt van elke individu verwacht dat hij voor zichzelf opdraait wanneer het misloopt, je staat er namelijk alleen voor en je moet maar zorgen dat je beschermd bent. Maar hoe kan je jezelf hiertegen beschermen als je aan een laag loon moet werken en/of je blauw betaalt aan de huur?

In een zekere zin kan je zeggen dat het neoliberalisme ons raakt in onze menselijkheid: we worden van elkaar verscheurd en allemaal apart op een eigen eilandje neergezet om het maar zelf uit te zoeken. Alleen zo kan je echt “bevrijdt” worden, geliberaliseerd om te kunnen doen wat je wil. Maar men houdt er geen rekening mee dat het ene eiland groter is en gezegend met zoet fruit en vers water, de ander is kleiner met enkel verrot voedsel om te overleven. De natuurlijke elite wordt hierdoor pijnlijk duidelijk: enerzijds heb je een elitair eiland voor de rijken, anderzijds een klein eilandje met weinig kansen en mogelijkheden. Je mag een keer raden op welk soort eilandje je zelf zit.

Stijgende armoede, uitbuiting op de arbeidsmarkt, machtsverlies van de vakbond, vermarkting van het sociaal werk, etc. zijn enkele andere kenmerken van het neoliberalisme. Enkel de sterkste (kapitaalkrachtigste) heeft het recht om zich te verheffen boven het volk, terwijl de rest zich kapot moet werken met een droom dat ze het ooit zelf zo ver zullen schoppen. The American Dream weliswaar, een oude droom die werd verwoest zodat de 1% zichzelf letterlijk kan baden in het geld zoals Dagobert Duck.
Het neoliberalisme en het kapitalisme zijn sterk met elkaar verweven en, voor degenen die het nog niet is opgevallen, sterk politiek rechts getint.

Afsluiter

Bij het schrijven van deze blog heb ik als doel om jullie, en mezelf, meer inzicht te laten verwerven over wat politiek rechts en links inhoudt. We kunnen concluderen dat politiek rechts zich vooral focust op het verwerven van kapitaal door werkgevers vrij spel te geven zodat er meer jobs gecreëerd kunnen worden. Flexibiliteit van de werknemers en belastingvoordelen voor kapitaalkrachtigen moet dit kunnen realiseren. Universele gelijkheid bestaat niet, enkel een natuurlijke elite.
Anderzijds hebben we politiek links die zich vooral focust op de werkende klasse. Door middel van het socialisme willen ze deze klasse beschermen tegen de uitbuiting van de werkgevers, met de sociale zekerheid als vangnet voor degenen die ertussen uitvallen. Universele gelijkheid wordt gezien als het streefdoel die bereikt moet worden door herverdeling van het kapitaal en het oprichten van maatschappelijke instituties die ongelijkheid en discriminatie bestrijden.

Wat kunnen we meenemen als inzicht over het huidig politiek spectrum in ons land? Allereerst is het belangrijk om te weten waar elke politieke partij voor staat. Bovenstaande definities en uitleg kunnen je helpen om een algemeen beeld te krijgen. Ben je gesteld op je geld, wil je zorgeloos investeren en je kapitaal graag vermenigvuldigen? Dan ben je misschien wel rechts gestemd. Vind je sociale rechtvaardigheid belangrijk en wil je dat grootverdieners meer belastingen betalen? Dan ben je misschien links gestemd. Natuurlijk moet je deze voorstelling met een korreltje zout nemen want zo simpel is het uiteraard niet. Je kan ook gerust rechtse en linkse ideeën hebben, het is dan slechts een kwestie om uit te zoeken welke politieke partij het best bij je past. Persoonlijk kies ik voor een partij die mij geen economisch voordeel oplevert omdat ik dit niet nodig heb. Ik wil graag dat iedereen in onze samenleving de kans krijgt om zijn leven uit te bouwen en kan werken in fatsoenlijke werkomstandigheden. Mijn politieke keuze gaat dan uit naar degene die zich inzet voor een verbetering van de leefsituatie van gezinnen uit een minder kansrijke sociaaleconomische klasse, pleit voor meer inkomensgelijkheid en progressief/ecologisch kijkt naar de toekomst. Hoe zit het met jou?

Wordt vervolgd